Cetti's zanger, Cetti's Warbler, Pheasant wing drumming, Purple Heron, Gadwell flying,

May 04, 2023 • Leave a Comment

Hallo,

De afgelopen weken bezocht ik, meestal in alle vroegte, een aantal moeras- of waterrijke gebieden min of meer in de buurt van Kockengen. Van die excursies zie je onderstaande samenvatting met een aantal vogels die niet ongewoon zijn in dit soort habitats.

Lopend over de Zilverkade bij Kockengen, om de kiekendieven en de purperreigers weer eens te zien, waren daar de onvermijdelijke futen.Ik stel scherp op het oog van een futenkuiken op de rug van, ik vermoed, de moeder. Het hongerigste jong begint een worsteling met een baarsje, aangeboden door de de vermoedelijke vader maar krijgt de vis de keel niet in. Vader slikt aan het eind van de scene de vis zelf door. Ik vraag me af of mijn vermoedens juist zijn en of er veldkenmerken bestaan, waarmee we ♂ en ♀ fuut kunnen onderscheiden.

Aldus zoekend, vind ik in good old HBWP, deel I, 1980: 'sexes alike'. Papieren en online gidsen geven op dit punt geen nadere aanwijzingen. Met wat verder zoekwerk vind in de onderzoeksliteratuur een betrouwbaar kenmerk voor het onderscheid ♂-♀, namelijk de 11% grotere snavellengte van ♂♂ van mannetjes. Dit kenmerk kwam boven water op basis van metingen aan 1450 op het IJsselmeer in vissersnetten verdronken futen (T. Piersma 1988). Nog geen echt veldkenmerk vind ik, maar het komt in de richting. Uit onverwachte hoek, Nieuw Zeeland - ook daar blijken futen inheems - stuit ik ik op een referentie met een beschreven onderscheidend kenmerk: een rand witte bevedering tussen het oog en de zwarte basis van de futenkuif bij ♀♀ en het (nagenoeg) daarvan afwezig zijn bij ♂♂. Mijn bron: een bird forum op een Nieuw-Zeelandse Waarneming.nl-achtige website, inclusief een verwijzing naar het bronartikel. Men concludeert dat dit een betrouwbaar veldkenmerk is voor het onderscheid ♂-♀ bij futenparen, tijdens het voortplantingsseizoen. Er blijft m.i. ruimte voor twijfel: het onderscheid is niet zo glashelder als bijvoorbeeld dat bij volwassen huismussen en we hebben te maken met een andere ondersoort dan die in onze regio. Meer bewijs zou goed uitkomen. Bekijk de foto's in deze blog: je ziet bij dit futenpaar hetzelfde verschil als dat gevonden in NW Zeeland. Een andere foto uit dezelfde serie maakt het mogelijk het verschil in snavellengte te meten: ik meet een 10% langere snavel bij de vogel met bijna geen wit boven het oog. Dat zou dus het mannetje zijn. Verder komen we even niet. Wel kijk ik tegenwoordig wat gerichter naar futenparen, baltsend of met jongen, en zie tot nu toe altijd het besproken verschil. Hoe dan ook, we hebben een stelling die met een simpele veldwaarneming te toetsen is: we kunnen hem verwerpen als men al te vaak bij futenparen tijdens het voortplantingsseizoen niet het besproken verschil zien. Sterker nog, volgens de regels van de Popperiaanse wetenschapsopvatting, gaat de stelling al onderuit als je één keer bij een futenpaar hetzelfde koppatroon ziet. Dat vind ik wat erg streng, maar zoiets moet natuurlijk niet geregeld voorkomen. Volgende keer misschien een uitslag. Een andere bijzonderheid in het uiterlijk van futen is te zien op de kop van juvenielen: een rose-rode, kale kruinplek. Die is ooit onderzocht, door ene Gary L. Nuechterlein, die in 1985 concludeerde dat de felheid van het rood van die vlek de ouders leidt naar het meest opgewonden/hongerigste jong. Leuke bijzonderheid.

Terug naar de foto's:

Een purperreiger uit de Kockengense kolonie trekt langs, een vliegend schilderij in de vroege ochtendzon. De kiekendieven staan mij dit keer geen toonbare foto toe. Ik laat je een nieuwe kiekendieffoto zien behorend bij een eerdere serie. Verder zie ik een elegant landende kluut in Waverhoek, een jonge kluut in de klauwen van een Havik in datzelfde gebied en een Torenvalk boven een veld daar vlakbij.

Een krakeend vliegt op uit de Goilberdingerwaard. Dichtbij laat een alfamannetje fazant zijn rauwe tweetonige roep horen, tegelijk met het geluid van zijn roffelende vleugels: wing drumming, apart gedrag, dat behalve bij andere fazantensoorten en sommige hoenders, voor maar weinig andere vogelfamilies is beschreven . De Ruffed Grouse, een N-Amerikaans hoen, is daardoor bekend geworden, o.a. via mooie, goed vindbare video's. Ook van onze fazant zijn dergelijke opnames te vinden. Men zegt dat dominante mannetjes dit doen om zo hun dominantie te tonen in situaties met andere, volwassen fazanten in de buurt.

Vanuit het riet neemt een piepjonge sprinkhaanzanger mij waar. De vogel klautert als een woudaapje langs de stengels, lijkt geschokt door mijn verschijning, blijft nog even kijken. Ik voeg een eerdere foto toe van een zingend mannetje in het riet van de Groene Jonker. Andere vogels ter plaatse: rietgors, een enkele loofzanger, een aantal moeraszangers, blauwborst en een Cetti's zanger, bovenop een braamstruik, een vast onderdeel van zijn broedbiotoop. Er is ook een gekraagde roodstaart, een luidkeels zingende zanglijster bij Ooij en een roodborsttapuit, met de opkomende zon in het rechter oog.

Toen moest ik nog langs bij het flitsendste vogeltje uit de wijde omgeving, de afgelopen weken te zien in een overzwaluwkolonie in de polder Groot Wilnis Vinkeveen. Oeverzwaluwen vestigden zich daar in een steilwandje dat dit voorjaar is ontstaan in een zanddepot en zorgen dezer dagen voor een bijna sensationeel schouwspel. Na een paar overzichten van de kolonie, vervolgens inzoomend op jongen in een nestingang en vliegende vogels, zie je een chaotische scène bij die opening. Het lijkt op het eerste gezicht een overval van hongerige jongen op een oudervogel die voer aanvliegt. De jongen buitelen over de ouder naar buiten en vertrekken. De ouder blijft alleen achter met het voer in de snavel. Heel speciaal.

Ik wens je veel kijkplezier, zo je wil ook via dit overzicht van de blogfoto's

Met groet!

Jieles